Kunst en Zorg
In Nederland is sinds vorig jaar bijzonder hoogleraar Kunst en Zorg, Tineke Abma aangesteld. Ze werkt aan betere onderbouwing voor positieve effecten van kunst in de zorg. ‘We zien talloze bottom-up kunstinitiatieven in de zorg, maar het is vaak nog ad hoc en fragmentarisch’.
Al jaren zien we bij Hòfi Kultural op Bonaire ook dat het werkt. In mijn eigen werk als beeldend kunstenaar merk ik persoonlijk ook het positieve effect. Ik leg graag de verbinding met mentale gezondheid en hoe dit in Nederland, en natuurlijk ook op Bonaire, meer benut kan worden. Op welke manier kunnen we met kunst, vorm en structuur geven aan onze gedachten en sensitieve ervaringen? Al sinds mijn jeugd en studie voel ik dat de westerse blik op kunst veel te beperkt is en we belangrijke dingen laten liggen. Ik ben al tijdens mijn studie op zoek gegaan naar manieren waarop kunst meer rollen en betekenissen kan hebben. Ik ontdekte veel sociale, bindende, spirituele, genezende of trauma-verwerkende functies van kunst op Bonaire en ook in andere landen en culturen. Functies die in Nederland soms nog in een taboesfeer zitten of onbenut blijven.
Samen met kunstenaar onderzoeker Jennifer Kanary dook ik de afgelopen maanden, met steun van Stichting DOEN, in mijn eigen creatieve overlevingsbrein. We maakten samen een mindmap volgens haar anoiksis methode. Daarover binnenkort meer. Deze werkwijze maakte voor mij veel duidelijk. In eerste instantie kon ik dit moeilijk onder woorden brengen, maar door te tekenen kon ik mijn ervaringen in beeldtaal structuur geven en beter duiden. Ik maakte een serie tekeningen die er om vroegen verder uitgewerkt te worden en de betekenis verder te duiden. Daar werk ik nog steeds aan en voor mij heeft dit een helende werking.
Ik ben benieuwd of in Nederland, mensen nu ook meer open komen te staan voor een bredere blik op de functie van kunst, dankzij de leerstoel Kunst en Zorg aan de Erasmus Universiteit. Ik denk dat er met de bestaande hoge druk op de ggz in Nederland, op een relatief eenvoudige manier meer lucht gegeven kan worden, door kunst (nog) meer in te zetten en dit te delen. Ook door mensen die in de haastige maatschappij nog nooit getekend hebben, of zeggen dat ze niet kunnen tekenen en bang zijn voor het grote lege witte vel. Want alleen in de witte leegte, kan je jezelf en je schaduwkant, die ook bij het leven hoort vinden, denk ik.
Gezien mijn achtergrond als kunst en cultuurwetenschapper, ervaringsdeskundige en kunstenaar volg ik de leerstoel inmiddels met belangstelling. In een online artikel van de Universiteit vertelt de hoogleraar dat ze het belangrijk vindt dat iedereen mee kan doen en dat uit onderzoek blijkt dat Surinaams-Hindoestaanse ouderen kunst als iets westers en elitairs beschouwen. Die omschrijving prikkelt mij omdat bij mij de vraag meteen reist: ‘Vinden deze mensen inderdaad kunst elitair en westers?’ Of ‘vinden ze misschien juist de westerse kunstbenádering elitair?’ In het artikel wordt voorgesteld aan te sluiten bij hun leefwereld door “gewoon te zeggen wat er gaat gebeuren, ‘we gaan met trommels aan de slag’”. Mijn nekharen gaan dan meteen recht overeind staan, omdat het in mijn ogen te kort doet aan het rijke muziek en culturele leven van Suriname. Ik zou de hele zaak graag 360 graden omdraaien en ons in Nederland afvragen ‘wat kunnen wíj leren van de Surinaamse kunstbeleving, met het oog op gezondheid, het omkijken naar elkaar en de sociale en spirituele beleving van kunst. Daar valt nog een wereld te winnen voor Nederland denk ik.